gökhan hotamışlıgil ne demek?

Gökhan S. Hotamışlıgil (d. 24 Haziran 1962), Türk akademisyen, tıp doktoru ve bilim insanı; Harvard Üniversitesi James Stevens Simmons Genetik ve Metabolizma Profesörü; Harvard T.H. Chan Kamu Sağlığı Okulu, Genetik ve Kompleks Hastalıklar departmanı kurucu başkanı;¹ Harvard Sabri Ülker Metabolik Araştırma Merkezi Direktörü;² Harvard-MIT Broad Enstitüsü, Harvard Kök Hücre Enstitüsü ve Joslin Diyabet Merkezi üyesi.³ Aynı zamanda Kadir Has Üniversitesi Mütevelli Heyeti üyesidir.⁴

Hotamışlıgil, özellikle obezite, diyabet, karaciğer yağlanması ve kalp-damar hastalıkları gibi sık görülen kronik metabolik hastalıkların temel mekanizmalarını aydınlatmaya yönelik yaptığı ufuk açan çalışmaları ile bilinmektedir. Bu çalışmalar, metabolik hastalıklara yaklaşımda yeni kavramlar ve tedaviye yönelik özgün girişim yöntemleri ortaya çıkarmıştır.⁵

Biyografi

Rize'nin Pazar ilçesinde doğan Gökhan Hotamışlıgil, ilkokul eğitimini sırasıyla Vakfıkebir, Turgutlu ve Gediz’de tamamladı. 1980 yılında Ankara Anadolu Lisesi’nden mezun olduktan sonra, Ankara Tıp Fakültesi’ni kazanarak, 1986 yılında tıp doktoru unvanı ile mezun oldu. Uzmanlık ve zorunlu hizmet sonrası Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde doktora eğitimini 1994 yılında tamamlayarak, Harvard T.H. Chan Kamu Sağlığı Okulu’nda Beslenme ve Biyolojik Bilimler Departmanı’nda yardımcı doçent pozisyonunda kendi laboratuvarını kurdu. 2003 yılında profesör unvanını alarak, Genetik ve Kompleks Hastalıklar departmanının kurucu başkanı oldu. Halen bu görevi sürdürmektedir.⁶

2014 yılında Sabri Ülker’in ismini onurlandırmak, bilime ve araştırmaya ivme vermek ve Hotamışlıgil’in çalışmalarını desteklemek amacıyla Ülker ailesinin gösterdiği olağanüstü cömertlik neticesinde Harvard T.H. Chan Kamu Sağlığı Okulu’nda ‘’Sabri Ülker Beslenme, Genetik ve Metabolizma Merkezi’’ kuruldu.⁷ Sabri Ülker Merkezinin kurulması ile hem uzun vadeli ve daha etkin projelerin hayata geçirilmesi, hem uygulama hedefli çalışmaların başlatılması, hem de bilimsel eğitim ve deneyim aktarma yönündeki etkinlikler ve Türkiye ile bilimsel ilişkiler önemli ivme kazanmıştır.⁸ Hotamışlıgil bu merkezin kurucu direktörü olarak görevini sürdürmektedir.⁹

Gökhan Hotamışlıgil, akademik yaşamı boyunca pek çok ödüle layık görüldü. Bunlardan bazıları arasında; Markey ödülü,¹⁰ American Association for the Advancement of Science asil üyeliği,¹¹ diyabet alanında Naomi Berrie Üstün Başarı Ödülü,¹² Amerikan Diyabet Birliği’nin Olağanüstü Bilimsel Başarı ödülü,¹³ Uluslararası Obezite Cemiyetinin Wertheimer ödülü,¹⁴ beslenme alanında Uluslararası Danone ödülü,¹⁵ Uluslararası Endokrin Cemiyeti’nin Roy Greep bilimsel araştırma ödülü¹⁶ ve EASD–Novo Nordisk Foundation Diabetes Prize for Excellence ödülü¹⁷ bulunmaktadır. Aynı zamanda, 2004 yılı Tübitak Bilim Ödülü’nü¹⁸ ve 2013 yılı Koç Bilim Ödülü’nü¹⁹²⁰ kazanmıştır. TÜBA asil üyeliği²¹ ve Kadir Has Üniversitesi Mütevelli Heyeti üyeliği görevlerini de yürütmektedir.²²

Aynı zamanda NY Bilimler Akademisi, Blavatnik, Kadir Has, Koç, Sedat Simavi ve Sabri Ülker Ödülleri seçici kurul üyelikleri ve Science Translational Medicine, Cell Metabolism, EMBO Molecular Medicine, Journal of Clinical Investigation, PlosBiology, Turkish Journal of Biochemistry, Turkish Journal of Medicine ve benzeri bilimsel araştırma dergilerinde editörlük görevlerini yürütmektedir.²³

Bilimsel araştırmaları

Gökhan Hotamışlıgil’in araştırma ekibi Sabri Ülker Merkezi’nde diyabet, obezite, kalp hastalığı gibi dünyada en yaygın görülen ve en büyük kamu sağlığı tehdidini oluşturan metabolik hastalıkların temelini aydınlatmaya yönelik çalışmalar sürdürmektedir. Bağışıklık sistemi ile metabolizma arasındaki ilişkiyi aydınlatan çalışmaları ‘’immunometabolizma’’ olarak adlandırılan yeni bir disiplinin doğmasında büyük rol oynamıştır.²⁴²⁵²⁶ Hotamışlıgil’in öncülüğünde yürütülen çalışmalar sayesinde, bugün obezite; kronik, sistemik bir inflamasyon durumu olarak kabul edilmektedir. Enerji fazlalığı ve gıdalara bağlı gelişen bu düşük düzeyli ve sürekli savunma cevabı aynı zamanda metaflamasyon olarak da adlandırılmaktadır.²⁷

2002 yılında yayınlanan bir çalışmalarında, literatürde ilk defa, hücre içi inflamatuvar stres moleküllerinden olan JNK’ın insülin reseptörünün sinyal yollarını baskıladığını ve şişmanlık ve diyabete yol açtığını göstermiştir.²⁸ İlerleyen yıllarda PKR,²⁹ STAMP2,³⁰³¹ NRF gibi moleküllerin sistemik metabolik inflamasyonda, insülin direncinde ve glukoz metabolizmasında oynadığı roller aydınlatılmıştır.

Hotamışlıgil aynı zamanda metabolik dokulardaki organel dinamiklerinin gıdalara nasıl cevap verdiğini, metabolizmayı nasıl etkilediğini ve metabolik hastalıklardaki rolünü çalışmaktadır. Endoplazmik retikulum stresinin ve organel fonksiyon bozukluklarının insülin direncine, glukoz ve lipid metabolizmasında bozukluğa yol açtığı Hotamışlıgil laboratuvarında keşfedilmiştir.³² İlerleyen yıllarda, otofajinin³³ ve endoplazmik retikulum lipid kompozisyonunun metabolik hastalıklardaki rolünü aydınlatan çalışmaları yayınlamışlar³⁴ ve organel fonksiyon bozukluklarına yol açan temel mekanizmaları ortaya çıkartmışlardır. Sabri Ülker merkezinde en son olarak, mitokondri ve endoplazmik retikulum arasındaki bağlantıların obezitede arttığı ve bunun hücre içi kalsiyum metabolizmasını olumsuz etkilediği ve inflamasyonun organel fonksiyonunu hangi mekanizma ile bozduğu gösterilmiştir.³⁵ Hotamışlıgil bu mekanizmaları ilaç hedefi olarak kullanarak yeni tedaviye araçları ve yöntemleri geliştirilmesinde önemli katkılarda bulunmuştur.³⁶³⁷³⁸

Hotamışlıgil ve ekibi aynı zamanda lipid sinyal yolakları üzerine de çalışmaktadır.³⁹ Özellikle lipid taşıyıcı proteinler ve vücuttaki lipid sentezi esnasında ortaya çıkan moleküller üzerine pek çok araştırması mevcuttur.⁴⁰ 2008 yılında yayınlanan bir çalışmalarında, ‘’lipokin’’ adını verdikleri ve metabolik olarak yararları olan bir lipid-hormonu keşfetmişlerdir.⁴¹ Aynı zamanda yağ dokusundan salgılanan ve karaciğer, pankreas üzerine olumsuz etkileri olan bir hormonu da bulmuşlardır.⁴² Bu hormon farelerde aşı metoduyla etkisiz hale getirildiğinde, pek çok metabolik hastalığın tedavi edilebileceğini göstermişlerdir.⁴³

2019 itibarı ile Hotamışlıgil’in 185’in üzerinde bilimsel makalesi bulunmaktadır.⁴⁴⁴⁵ Bu çalışmalar 85.000 üzerinde atıf almıştır. H-indeksi 105’tir.⁴⁶ Dr. Hotamışlıgil, dünyanın dört bir yanında akademik araştırmalarına devam eden pek çok bilim insanının yetişmesinde önemli rol oynamıştır ve Harvard Üniversitesi’nde mentorluk ödülüne layık bulunmuştur.⁴⁷ Türk Amerikan Bilim İnsanları, TASSA, organizasyonu ve Boston Türk Biyoloji Çalışma grubunda (BTBC),⁴⁸ genç Türk bilim insanları ile aktif çalışmalar yapan Hotamışlıgil, Amerikan-Türk camiası tarafından Altın Türk ve Toplum lideri olarak ve Bahçeşehir Üniversitesi tarafından fahri doktora unvanları ile Türk bilim camiasına verdiği hizmetler için onurlandırılmıştır.⁴⁹

Özel yaşamı

Hotamışlıgil, infertilite uzmanı olan ve Dünya Sağlık Örgütü’ne danışmanlık yapan Dr. Selen Ciliv ile evlidir.⁵⁰ Leyla ve Derin adında iki çocukları vardır.⁵¹ Hekim olan Dr. Hulki Hotamışlıgil ve öğretmen olan Güner Hotamışlıgil’in çocuğudur ve erken çocukluk dönemi Anadolu’da geçmiştir.⁵²